نقشه ازبیلت یا نقشه چون ساخت ( AS-BUILT )

همان‌طور که از معنی تحت الفظی کلمه ازبیلت برمی‌آید، به چنین نقشه‌هایی  نقشه های چون ساخت، یا نقشه های وضعیت موجود یا نقشه­ های عین ساخت هم گفته می شود. از جهت فنی و مهندسی این نوع نقشه ها پس از اجرای پروژه، موضوعیت دارد و منعکس کننده تغییرات پیش آمده در حین اجرا در مقایسه با طرح و نقشه ارسال شده جهت اجرای عملیات کارگاهی است. آخرین نقشه ها قبل از اتمام پروژه می توانند برای کارهای تعمیر و نگهداری و طرح های توسعه ای سیستم در آینده بسیار ارزشمند و حائز اهمیت باشند. تولید نقشه های ازبیلت به عنوان دیدگاهی کلیدی برای بستن صحیح پروژه هاست. هدف اصلی از مفهوم ازبیلت در اختیار داشتن و تسلط به وضعیت اجرا شده در تفاوت با برنامه ریزی های اولیه ی انجام شده است. زمانی که نوبت به بهره برداری و تعمیر و نگهداری سیستم می رسد حتی کوچکترین تغییرات میتوانند سردرگمی های بزرگی را موجب شوند و موجب هدر رفت منابع مالی گردند. نقشه های ازبیلت اصلی ترین راه برای جلوگیری از این مشکلات است.

در سالهای پیش از مطرح شدن تکنولوژی های نوین مانند اسکن لیزری سه بعدی که اکنون مهندسان را به وضعیتی غیر قابل مقایسه با گذشته در تهیه مدل های ازبیلت رسانده، تهیه و تولید این نقشه ها با دشواری های متعددی همراه بود. دشواری هایی که تولید "ست یا مجموعه" کاملی از نقشه های ارسال شده به کارگاه در قالب وضعیت اجرا شده و نهایی پروژه را ممکن نمی ساخت و نهایتا منجر به تولید مجموعه ای از نقشه ها می شد که  کلیه طرح های نهایی را شامل نمی گردید اما اطلاعاتی که در آن ها لحاظ می شد منعکس کننده اسکلت بندی نهایی پروژه اجرا شده بود.

با توجه به گزارش‌های کالای مصرفی در کارگاه و تغییرات محتمل در نقشه های اولیه طراحی ارسال شده به کارگاه، کل عملیات اجرایی انجام ‌شده را به صورت یک نقشه به‌روز شده میتوان بازآفرینی کرد. نقشه‌های ازبیلت جهت تعمیر، توسعه، تغییرات یا بازسازی تاسیسات و مجتمع های صنعتی و مسکونی در آینده ارزش راهبردی دارد.

در حقیقت نقشه ازبیلت، نقشه نهایی کار است. برای درک بهتر موضوع تصور کنید مدیریت یک مجموعه صنعتی یا ساختمانی بصورت طبیعی نیاز به انجام تعمیرات دوره ای دارد. اعمال تغییرات و یا حتی افزایش ظرفیت واحد تولیدی هم یک رویکرد کاملا طبیعی برای بهره برداران واحدهای صنعتی است. بی تردید در اختیار داشتن اطلاعات دقیق از وضع موجود تاسیسات در حال کار، شامل مکان نصب، ورودی ها و خروجی های خطوط ارتباطی و همه عوامل محوطه برای انجام کارهای آتی ضروری بوده و پیش از هر کاری لازم است این اطلاعات در اختیار تیم مدیریتی و طراحان مهندسی باشد. بصورت طبیعی نقشه طرح توسعه جدید در کنار طرح قبلی که همان نقشه ازبیلت نامیده می شود خلق و ایجاد میگردد. تسلط طراح به اوضاع As built و شناخت موانع و فضاهای موجود در اختیار طراح، در تمام طول و عرض و ارتفاع محوطه های بهره برداری، به عنوان بستر طرح های توسعه ای غیر قابل انکار است.

به تجربه مشاهده شده است که مدارک و مدل ازبیلت کارخانجات، ساختمان ها و تاسیسات قدیمی به دلایل متعددی قابل استناد نبوده و از اعتبار لازم برخوردار نیست. این مشکل مشترک در صنایع مختلف عموما دلایلی مشابه دارد. تغییرات تدریجی در فضاهای بهره برداری صنعتی، به روزرسانی های ناقص یا غیر هم زمان اطلاعات و نقشه ها، نگهداری های غیراصولی و یا حتی مفقود شدن و به هم ریختگی مدارک در طول زمان، از مشکلات رایج می باشند و به طریقی اطلاعات و نقشه ها را از اعتبار فنی ساقط می نمایند. این موضوع به طور خاص در مجتمع های صنعتی و پالایشگاهی بزرگ باعث هدر رفت هنگفت وقت و سرمایه انسانی می گردد. هر چند بعضاً تهیه مدارک و مدل ازبیلت در مراحل ساخت و قبل از راه اندازی پروژه با صرف وقت و هزینه ای قابل توجه از سوی متولیان امر صورت می گیرد، اما بنا به طبیعت کار در این نوع پروژه ها، استفاده بلند مدت از این مدل ها و نقشه ها موضوعیت ندارد و برای مواجهه های جدید مهندسی عملا با وضع موجودی سر و کار داریم که نقشه های ازبیلت آن با محیط مطابقت کامل و لازم را ندارد و یا مشکل فراتر از این بوده و عملا می توانیم به شرایطی بیاندیشیم که هیچ گونه اطلاعات موثقی از فضای بهره برداری در اختیارمان نیست.

برای افراد باتجربه در اجرا و نصب پروژه های پیمانکاری این موضوع کاملا عادی است که نقشه های ارسال شده به کارگاه جهت اجرا هرگز عینا اجرا نمی شوند و سازه ها و عوامل سیویل و مکانیکال و ... اجرا شده بصورت متوسط 20% با نقشه های طراحی تحویل شده به تیم های پیمانکاری تفاوت دارند. این اختلاف ناشی از دو عامل اصلی زیر می باشد

• تغییرات ناشی از برخوردهای عوامل مختلف در حال اجرا با همدیگر یا تداخل با موانع طبیعی موجود.
• بروز خطاهای انسانی در حین عملیات اجرای پروژه ها.

کاربرد نقشه ازبیلت

1. تعیین محل نصب تجهیزات و ... در طرح های جدید الحداث مجتمع های پالایشگاهی و پتروشیمی، واحدهای بهره برداری نفت، فولاد، مس، مجتمع های اداری تجاری و مسکونی. با ملاحضات پیرامونی
2. تعیین نحوه اجرای هرگونه تعمیرات، تغییرات، بازسازی و یا توسعه مجتمع چه به صورت کلان و چه به صورت جزئی.
3. برنامه ریزی های مربوط به اجرای بخش های پایانی کار اجرایی در سازه ها، مانند مسیر عبور سیستم های یوتیلیتی " آب، برق، تهویه مطبوع و ... " و وضعیت نهایی سازه جهت اجرای نماها و سقف ها و ... و موارد مربوط به طراحی های داخلی ساختمان با توجه به موقعیت دقیق عوامل اجرا شده بالا دستی مانند تیرها، ستونها و دیوارها و ...
4. در اختیار داشتن وضعیت اجرا شده ستون‌ها و دیوارهای حایل و .... به منظور بررسی وضعیت سازه از نظر نشست و پیچش و شاقولی و انتخاب روش‌های مناسب تقویت سازه و در صورت امکان رفع خطاها.
5. استفاده برای تهیه پلان نمای سازه های معماری و ساختمان ها جهت اجرای نماهای جدید یا بازسازی نمای موجود ساختمان.
6. استفاده در پروژه‌های بازسازی تاسیسات الکتریکی و مکانیکی ساختمان.
7. مستندسازی میراث فرهنگی و آثار تاریخی و ملی و تهیه طرحهای حفاظت، مرمت، احیا، ساماندهی بناها، محوطه‌ها و بافت های تاریخی و فرهنگی

تهیه نقشه ازبیلت

روش سنتی تولید نقشه ازبیلت برای تاسیسات مختلف اعم از ساختمانی و صنعتی به این صورت بوده که نفرات با حضور در محل اجرای پروژه و به کارگیری تجهیزاتی از قبیل متر، دوربین های نقشه برداری، دوربین های عکاسی و استفاده از ابزاری مانند داربست، اطلاعات مورد نیاز خود را جمع آوری می نمودند. این روش به دلیل صرف شدن وقت و هزینه بسیار و خطای انسانی غیر قابل اجتناب و پیچیده و متراکم بودن تجهیزات و المان های نصب شده، نتیجه قابل استنادی به دست نمیدهد و روی کیفیت و دقت نقشه ازبیلت تاثیرگذار میباشد.

بر اساس تعاریف بین المللی مانند آنچه در آئین نامه انجمن مهندسان معمار آمریکا آمده است، شرکت های مجری موظف هستند در مراحل پایانی پروژه حداقل یک مجموعه کامل از نقشه های پروژه که با رنگ قرمز تغییرات ایجاد شده حین نصب در آنها نشان داده شده است را به کارفرمای پروژه تحویل دهند. در زمان های گذشته غالبا این کار بصورت دستی انجام می شده در سالهای اخیر و با بروز و ظهور تکنولوژی های نوین این فعالیت ها به سمت کارهای کامپیوتری و تولید نقشه های ازبیلت با نرم افزار اتوکد و ... کشیده شده است.

روش مدرن تهیه نقشه ازبیلت که با تکیه بر تکنولوژی مدرن اسکن لیزری تدوین شده است، ورق را به کلی برگردانده و همه معایب روش سنتی را برطرف کرده است. این روش به طور اجمالی از اسکن لیزری محل پروژه شروع شده و پس از ساخت مدل سه بعدی، امکان استخراج نقشه های مورد نیاز همه دپارتمان های مهندسی با بالاترین دقت و صرف کمترین زمان فراهم میگردد.

همکاران ماهر و با تجربه ما در شرکت روبش راهبرد انرژی امکان استخراج این نقشه ها را از نرم افزارهای AVEVA مانند PDMS یا E3D و یا نرم افزارهای شرکت AUTODESK از جمله AUTOCAD و REVIT، به سبک و سلیقه کارفرمایان خود و با توجه به تعریفی که از پروژه ارائه میگردد، فراهم نموده اند.

به روز رسانی نقشه ازبیلت

حال که به اهمیت استراتژیک نقشه های ازبیلت اشاره شد، بنظر میرسد لازم است در جهت ارتقای استانداردهای سازمانی در نحوه حفظ و به روزرسانی این مدارک حساسیت لازم از سوی کارفرمایان و بهره برداران و صاحبان صنایع اعمال شده و نسخه ای دیجیتالی از آنها تهیه و در مکان مناسبی نگهداری شود. در خصوص بخش هایی از واحدهای بهره برداری که به دلایل عملیاتی دچار تغییرات گاه و بیگاه می شوند نیز امکان به روز رسانی نسخه های دیجیتالی پیشنهاد مشخص متخصصان این حوزه می باشد. به این ترتیب مستندات الکترونیکی تهیه شده ( مدل ها و نقشه ها ) در هر حال نقطه اتکایی برای ادامه بهره برداری و تصمیم های مهندسی باقی می مانند و به مرور زمان اعتبار خود را از دست نخواهند داد.

اکنون این امکان برای کارفرماهای ایرانی فراهم شده است تا در صورت تمایل، خدمات به روز جهت تولید مدارک ازبیلت را مطابق با استانداردهای جهانی از شرکت روبش راهبرد انرژی دریافت نمایند.